Afgelopen week was er in de media een heftige discussie naar aanleiding van een aantal uitspraken van Johan Derksen over Marokkanen en voetbal. Volgens Derksen zijn er voetbalclubs minder gaan functioneren of zelfs verdwenen door een te groot percentage spelers met een Marokkaanse achtergrond. “Marokkaanse spelers krijgen dan de overhand in de selectie en dat functioneert haast nergens. Nederlandse jongeren gaan naar andere clubs. Die willen niet met negen Marokkaanse jongens werken die niet in hun blote kont durven te douchen”, aldus Derksen. Volgens Derksen voert een aantal clubs impliciet een soort quotabeleid om de toestroom van Marokkanen binnen de perken te houden.
Reacties op Derksen
Vanuit de politiek kreeg Derksen steun van Edith Schippers, de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: “Ik denk dat hij een reëel probleem constateert. Je kunt niet ontkennen dat incidenten bij bepaalde clubs veel vaker voorkomen dan bij andere.” Derksen werd in het televisieprogramma Pauw tegengesproken door Farid Azarkan, woordvoerder van het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN). Het was niet het beste tv-optreden van Derksen mede doordat hij op een gegeven moment op de man speelde. Derksen verweet Azarkan dat hij publiciteitsgeil is en kleineerde hem: “Wie denk je eigenlijk dat je bent?”
Enkele dagen erna kaatste oud-topvoetballer Dries Boussatta in de Volkskrant de bal naar Derksen terug. Het ging om het argument van Derksen dat er niet teveel Marokkanen in een team mogen spelen. Boussatta: “Waarom mogen elf autochtone Nederlanders in een elftal spelen en geen elf jongens van Marokkaanse afkomst die ook Nederlander zijn?” In deze column gaan we eerst in op enkele inhoudelijke aspecten van het debat. Op het einde geven we aan wat dat betekent voor de beleidsmatige kant van de zaak.
Beeldvorming: Marokkaanse voetballers zorgen voor problemen
Het beeld dat Derksen wegzette was: Marokkaanse voetballers zorgen voor problemen, vooral ‘als er teveel zijn’ in een team of in een club. Voor een deel leek dat op een aantal uitlatingen van de Haagse afdeling van de PVV in 2010: “Een te grote hoeveelheid allochtonen leidt tot gigantische problemen.” Men stelde een tijdelijke allochtonenstop voor bij het amateurvoetbal in de stad, maar trok dat daarna weer in. (De Leeuw, 2010).
Probleem bij deze beeldvorming is dat er sprake is van selectief waarnemen en interpreteren. Bij afwijkend gedrag in de sportvereniging (bijvoorbeeld molestatie van de scheidsrechter door spelers) wordt het als relevant gezien dat de daders Marokkanen zijn. Daarmee wordt gesuggereerd dat er sprake is van een etnisch probleem. Betreft het ‘autochtonen’, dan wordt dat niet vermeld. Het wordt geduid als een sociaal probleem, zonder verdere etnisch duiding. Het gaat om supportersgeweld, gedrag van hooligans, etc.
“Het gedrag van hooligans kost de samenleving heel veel geld. Toch wordt het geweld van hooligans bijna nooit geduid als een probleem van de Nederlandse of ‘autochtone’ cultuur”
Dries Boussatta verwoordde dat op een krachtige manier in de Volkskrant: “De verontwaardiging is zo selectief. De man die de pop van Vermeer ophing, de supporters van PSV die muntjes gooiden naar bedelaars in Madrid, de aanhangers van Feyenoord die zaken sloopten in Rome, dat waren bijna allemaal Hollanders. Dan zijn het opeens hooligans, en als een Marokkaan iets doet, is het een Marokkaan. Dan wordt hij nooit gezien als Nederlander.” Uit al wat oudere cijfers blijkt dat autochtonen flink zijn oververtegenwoordigd onder voetbalhooligans. (Butter, 2016) Het gedrag van hooligans kost de samenleving heel veel geld. Toch wordt het geweld van hooligans bijna nooit geduid als een probleem van de Nederlandse of ‘autochtone’ cultuur. Het geweld - met de dood als gevolg - tegen grensrechter Richard Nieuwenhuizen werd nadrukkelijk wél geframed als een probleem van de ‘Marokkaanse cultuur’. Het tv-programma Pauw en Witteman besteedde er drie uitzendingen achter elkaar aan.
Ook grootschalig drankmisbruik van voetballers en toeschouwers in voetbalkantines en de alcolholgerelateerde verkeersongevallen die daarmee samenhangen worden niet als een Nederlands of autochtonenprobleem gepercipieerd. Er worden geen statistieken over bijgehouden, maar het zou zomaar kunnen dat ‘autochtonen’ flink zijn oververtegenwoordigd in dit gedrag. Alcoholgebruik bij moslims (dat zijn Marokkanen vaak) ligt immers moeilijk.
Oud-topvoetballer Dries Boussatta gaat in De Volkskrant in op de reacties van Johan Derksen.
Integratie
In de samenleving en de politiek leeft sterk de gedachte dat Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond moeten integreren. Ze moeten zich aanpassen aan de heersende conventies. Integratie is iets wat verwacht wordt van mensen met een buitenlandse achtergrond (Schinkel, 2008). Leven Nederlanders in andere landen (of culturen), dan dat wordt daar heel anders tegenaan gekeken. Het wordt niet als een integratiekwestie gezien. Dries Boussatta: “Al die Nederlanders op compounds in Qatar hebben schotels. Als allochtonen hier schotels aan de gevels hangen, doen ze opeens niet aan integratie.” Allochtonen moeten integreren, autochtonen zijn er van ‘vrijgesteld’.
“In de politiek, de samenleving en de wetenschap zijn er de laatste jaren tendensen om afstand te doen van het begrippenpaar autochtoon-allochtoon”
Het integratiedenken omvat het idee dat allochtonen meer op autochtonen moeten gaan lijken, terwijl de eersten dat nooit zullen kunnen omdat ze al het label van ‘allochtoon’ hebben. Dat blijkt ook uit het gebruik van concepten als ‘tweede- en derdegeneratieallochtoon’. Ook als je in Nederland geboren bent, blijf je allochtoon. Je hoort er nog steeds niet bij en je hebt nog veel te doen om de afstand met de samenleving te overbruggen. Eigenlijk kom je nooit van het stigma ‘allochtoon’ af. Dries Boussatta: “Ik ben 43. Mijn vader is in 1965 naar Nederland gekomen om te werken. Hoeveel generaties duurt het voordat wij worden gezien als jullie?”
Door de bevolking steeds maar weer in te delen in autochtonen en allochtonen, houden we die groepen in stand. Steeds wordt de ondergeschikte positie van allochtonen gereproduceerd en dus in stand gehouden. In de politiek, de samenleving en de wetenschap zijn er de laatste jaren tendensen om afstand te doen van het begrippenpaar autochtoon-allochtoon. De gemeente Amsterdam besloot in 2013 er afscheid van te nemen in haar beleid. Ook in het rapport ‘De staat van het onderwijs’, dat recent verscheen, komt het onderscheid niet terug.
Jan Dirk van der Zee, directeur amateurvoetbal bij de KNVB.
KNVB morele winnaar
Derksen verwijt de clubs dat ze stiekem een quotabeleid voeren en niet eerlijk zijn over wat (in zijn ogen) de problemen zijn met Marokkaanse voetballers. Premier Rutte verklaarde dat clubs Marokkaanse kinderen niet mogen weigeren, omdat andere Marokkaanse kinderen zich misdragen. Minister Asscher gaf aan het racistisch te vinden om Marokkanen te weren van de voetbalclub.
Deze opvattingen uit het kabinet waren een welkome steun in de rug voor de KNVB. Die verklaarde bij monde van Jan Dirk van der Zee, directeur amateurvoetbal, dat wangedrag van een voetballer moet worden aangepakt, ongeacht afkomst. Alle pijlen richten op één bevolkingsgroep deed hem pijn. “Op het voetbalveld is iedereen gelijk. Bij een potje voetbal maakt het niet uit op welke politieke partij je stemt, welk beroep je hebt, hoeveel geld je hebt of welke etnische achtergrond je hebt.” Dat was een krachtig statement vanuit de grootste sportbond van Nederland. Men weigert om een beleid te voeren dat gefundeerd is op etnische gronden. Wel heeft men een krachtige aanpak van veertig probleemclubs, waar veel sociale problemen zijn, zonder dat etniciteit daarbij als probleemfactor wordt gezien. Daar komt bij dat de KNVB een voortrekkersrol speelt in het project ‘Naar een veilig sportklimaat’ (VSK).
De laatste keer dat de KNVB etniciteit een rol moest laten spelen in haar beleid was in de Tweede Wereldoorlog. Vanaf 1941 werden alle sportbonden geacht joden het lidmaatschap te weigeren. Sinds de oorlog speelt etniciteit geen rol meer in het beleid van de KNVB en dat zal zo blijven. Op 4 mei aanstaande is de nationale sportherdenking in Amsterdam bij het Olympisch Stadion. De KNVB kan daar met opgeheven hoofd aan deelnemen.
