De betaald voetbalclubs staan noodgedwongen mogelijk aan de vooravond van een revolutie. Omdat het seizoen 2019/’20 in de Eredivisie niet uitgespeeld kon worden en het onwaarschijnlijk is dat er vanaf 1 september al publiek in de stadions mag, zien de clubs een groot deel van hun omzet verdampen. Wat kan de voetbalwereld doen om de kosten te laten dalen en hoe kunnen clubs hun inkomsten toch verhogen?
Het niet afmaken van de Eredivisie en Keuken Kampioen Divisie door de coronacrisis kost de betaald voetbalorganisaties (BVO’s) in totaal 400 miljoen euro, zo schatte de KNVB eind april in. Onderzoek van het Sports Economics Research Centre (SERC) van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) naar de financiële situatie van clubs uit de Eredivisie bevestigt het beeld dat clubs enorm veel omzet mislopen.
Uit het onderzoek blijkt onder meer dat de Eredivisieclubs zonder transferinkomsten structureel tientallen miljoenen euro’s per seizoen verlies lijden. De clubs zijn afhankelijk van transfers om verliezen te compenseren. Bas van Rossum, docent Sporteconomie en Sportmarketing aan de HAN, is geschrokken van de cijfers. “Veel clubs schreven vorig seizoen rode cijfers, zelfs nog ná de inkomsten van transfers. Nu de transfermarkt mogelijk instort en er zonder publiek lijkt te moeten worden gespeeld, wordt de situatie voor veel clubs nog moeilijker dan deze al was. Er zullen dus drastische maatregelen genomen moeten worden.”
Naar verwachting is het gezamenlijke negatief operationeel resultaat voor de Eredivisie voor het seizoen 2020/’21 minimaal €108 miljoen (bij een half seizoen zonder publiek) en mogelijk zelfs €180 miljoen (bij een heel seizoen zonder publiek). Omdat de verliezen waarschijnlijk niet gecompenseerd kunnen worden met transferinkomsten dreigt een groot probleem voor het merendeel van de clubs.
Een mogelijke oplossing is flink te besparen op de uitgaven, waarbij de salarissen de grootste kostenpost zijn. Het gemiddelde bruto Eredivisie jaarsalaris is €291.000 voor 2019/’20. Door flink te snijden in de lonen, salarissen, sociale lasten en pensioenen – de onderzoekers gaan uit van een gemiddelde van 25% - kan er €77 miljoen bespaard worden. Deze verwachte kostenbesparing is dan ook al onderdeel van de ramingen van de onderzoekers. “Er is op 7 mei een akkoord bereikt dat in principe tot 1 januari 2021 geldt om collectieve salarisvermindering te realiseren. Dat is natuurlijk goed nieuws, maar de vraag is of het voldoende is. De situatie nu is - hoe vervelend ook - wel een goed moment om schoon schip te maken en bijvoorbeeld een nieuw duurzaam salarisplafond in te stellen. Vaak moet er iets gebeuren voordat er iets gebeurt, zei Johan Cruijff al. Die uitspraak gaat zeker in deze periode op”, stelt Van Rossum.
De Eredivisie zou dan ook op zoek moeten gaan naar nieuwe bronnen van inkomsten. Van Rossum denkt dat camera’s ophangen in de kleedkamers en catacomben van stadions een eenvoudige eerste stap kan zijn. Hij noemt de succesvolle serie The Last Dance over Michael Jordan als goed voorbeeld. “Een deel van het succes van de serie is te verklaren door het feit dat je een inkijkje krijgt in de kleedkamer van een van de grootste sportteams aller tijden. Waarom zou dat niet in de Eredivisie kunnen? Een camera in de kleedkamer en catacomben kost nauwelijks extra geld en is makkelijk te implementeren. FOX zou dit als premium abonnement kunnen aanbieden, waarmee je extra geld ophaalt dat naar de clubs moet gaan. Om inkomstengroei te realiseren moet je creatief denken."
"Wat hierbij speelt is dat fans nog relatief veel als ‘one-size fits all’ worden bekeken. Echte fans in hart en nieren zijn misschien te verleiden om meer uit te geven, nu kan dat eigenlijk alleen via merchandise.”
Op commercieel gebied is er voor clubs waarschijnlijk weinig ruimte om extra inkomsten te genereren. Voetbal wordt als de grootste sport qua sponsoring het meest gedragen door het MKB, een sector die keihard wordt geraakt door het coronavirus. “Ik denk dat het vooral belangrijk is de band met bestaande sponsors te versterken”, stelt Van Rossum, die in het verleden actief was op de sponsorafdelingen bij onder meer Ajax en NEC.
“Activeren met spelers kan nog steeds, maar rondom wedstrijden lijkt natuurlijk vrijwel niets mogelijks straks. Daarom kun je gaan nadenken over alternatieven voor de sponsors als ze geen wedstrijden kunnen bezoeken. In Denemarken bezorgt een club gerechten naar skyboxhouders op het moment dat er normaal gesproken een wedstrijd had plaatsgevonden. Dat is een slim idee en toont betrokkenheid vanuit de club. In Nederland en België gaan veel clubs naar hun sponsors toe om ze te bedanken voor hun steun in moeilijke tijden. Tevens heeft de businessclub nu misschien wel meer dan ooit een netwerkfunctie. Bedrijven worden gekoppeld om elkaar te helpen, of samen te werken om het coronavirus tegen te gaan.”
"Fan bonds zijn voor clubs een middel om de liefde van fans voor hun club in klinkende munt te laten omzetten"
In de Bundesliga wordt inmiddels enkele weken zonder publiek gespeeld. Er is geëxperimenteerd met het toevoegen van geluid van toeschouwers bij Borussia Dortmund en bij Borussia Mönchengladbach is een deel van het stadion gevuld met grote kartonnen afbeeldingen van fans, die deze gepersonaliseerde uitsnede voor €19 konden aanschaffen. In Denemarken zijn ook enkele proefballonnetjes opgelaten, zoals een drive-in bij het stadion en meekijken met een wedstrijd via Zoom.
“Het zijn leuke initiatieven, maar op inkomstengebied zet het niet direct zoden aan de dijk. Een oplossing zou kunnen zijn om zogenaamde ‘fan bonds’ uit te geven. Dit zijn (achtergestelde) leningen van fans aan hun club, waarover de club - als het daar weer geld voor heeft - rente betaalt. In theorie zouden deze leningen op termijn ook weer afbetaald moeten worden, maar veel fans zijn geneigd om van dat recht af te zien. In ruil voor de lening wordt een papieren obligatie op naam uitgegeven, welke vooral mooi aan de muur staat bij menig fan. Fan bonds zijn voor clubs, ook in Nederland, een middel om de liefde van fans voor hun club in klinkende munt te laten omzetten”, aldus Van Rossum.
De financiële problemen in het voetbal zijn groot, maar vooralsnog zijn er geen signalen dat Nederlandse clubs failliet zullen gaan. Verwacht Van Rossum dat er in de nabije toekomst profclubs uit het Nederlandse voetballandschap gaan verdwijnen? "Ik sluit het niet uit, maar ik denk dat alle clubs in Nederlands op korte termijn overleven, mits ze verregaand hun kosten weten te beperken. In China is wel al een grote club omgevallen (Tianjin Tianhai, red.), maar die had voorafgaand aan de coronacrisis al de nodige problemen. In Nederland hebben clubs een grote sociaalmaatschappelijke waarde. Daarnaast zijn de businessclubs belangrijke netwerken voor lokale bedrijven, dus in geval van nood zal er wel iemand opstaan om de club te redden. Maar duidelijk is dat de situatie nijpend is en dat clubs de tering naar de nering moeten zetten."
Download hier het rapport over de impact van corona op de Eredivisie.
Headerfoto: kivnl / Shutterstock.com